Höyük, Eski çağlardan kalma medeniyet kalıntılarının zamanla doğal olayların etkisinde kalarak meydana getirdiği yayvanca toprak tepedir. Höyükler genelde üst üste gelmiş çok evreli yerleşim yeri birikimleridir. 1-40 metre yükseklikte ve 1000-1500 metre genişlikte olurlar. Uygarlıkların araştırılmasında önemli referanslardır.
Höyükler, günümüze göre en yakını en üstte olmak üzere eskiye doğru uzanan bir katmanlaşma gösterirler.
Anadolu’da bu şekilde tepe halini almış birçok eski köy ve kasaba vardır. Bunlara halk arasında tünsü, tünsek, yöğecik, üyücek, çeçtepe, til, tel, pulur gibi çeşitli adlar verilir. Bu adlar yalnız dış görünüşe bağlı olarak verilmiştir. En doğru ifade tarzı höyük denilmesidir.
Höyüğün büyüklüğü ve şekli, altındaki yerleşim yerlerinin uzun zaman sürüp sürmemesine bağlıdır. Yerleşim yerlerindeki hayat, asırlarca devam ettiyse, höyükler biraz daha büyük ve gösterişli olabilir. Höyükler daha çok verimli topraklarda düzlük ve ovalarda görülür. Anadolu’da yeryüzü şekillerine bağlı olarak İç, Güney ve Kuzeydoğu Anadolu’da topluluk gösterirler. Höyükler genellikle Anadolu’da denizlere yaklaştıkça azalır. Su kenarlarına yakın, verimli topraklarda, savunmaya elverişli yerlerde daha çok rastlanmaktadır.
Anadolu’da yaklaşık 20.000 höyük bulunduğu tahmin edilmektedir. Bunların en bilinenleri:
Ankara
Ahlatlıbey
Etiyokuşu
Karaoğlan höyüğü
Gordion
Aksaray
Acemhöyük
Burdur
Hacılar höyüğü
Çanakkale
Hisarlık (Truva)
Çorum
Alacahöyük
Diyarbakır
Çayönü höyüğü
Kırşehir
Merkez Kalehöyük
Çağırkan Kalehöyük
Has Höyük
Yuğ (Yağ Çeşme) Höyük
Gölhisar Höyüğü
Savcılı Dokuz Höyüğü
Konya
Çatalhöyük
Karahöyük
Malatya
Arslantepe Höyüğü
Şanlıurfa
Göbeklitepe
Yozgat
Alişar Höyüğü
Hashöyük
“höyük” sözlük anlamı:
a. 1. Tarih boyunca türlü nedenlerle yıkılan yerleşme bölgelerinde, yıkıntıların üst üste birikmesiyle oluşan ve çoğu kez içinde yapı kalıntılarının gömülü bulunduğu yayvan tepe. 2. Toprak yığını, küçük tepe.
“höyük” kelimesinin İngilizcesi:
{N} tumulus, barrow, burial mound, cairn, motte